Slættaratindur

Ég fór til tannlæknis í gær, mætti heldur seint en mátti engu að síður bíða dálitla stund. Ég skimaði því stuttlega yfir blaðarekka sem stóð til hliðar við afgreiðsluna, greip þýskt menningar- og listatímarit og fékk mér sæti.

Tímaritið var prýðilegt, en svo sem ekki í frásögur færandi nema fyrir það að í því var grein um pólska innsetningarlistamanninn Stephan Kohn. Það er í sjálfu sér ekki heldur í frásögur færandi, að fjallað væri um Kohn þennan - sem ég hafði aldrei heyrt af fyrr - en hans frægasta verk er það. Héðan í frá læt ég það vera að taka fram að hlutir séu ekki í frásögur færandi nema fyrir einhver ákveðin smáatriði, við gefum okkur það að ég stefni eitthvað og álíti það sem ég hef orð á í frásögur færandi. En aftur að verkinu fræga.

Verkið nefnist Mont upp á frönsku - og hefur eins og nafnið ber með sér, í sem stystu máli, með fjall að gera. Fjallið sem nafnið vísar til er ofureinfaldlega verkið sjálft, ekkert meira eða minna - engar ýkjur eða kaldhæðni, hellingur af jarðvegi - fjall.

Fjall þetta, eða skúlptúr, er staðsett á einkalandi þýsku athafna- og stjórnmálakonunnar Monica Patek, í norðaustur Saxlandi. Monica þessi, sem ég kann lítil skil á og furðu fátt er að finna um á netinu, mun hafa fjármagnað verkið að miklu leyti með féi úr eigin sjóðum - sem af greininni að dæma eru alldigrir - en annars séð um að útvega það sem upp á vantaði. Og til að verkið mætti verða að veruleika, hugmyndin að holdgerast, þurfti verulega mikla peninga. Meira um það síðar.

Tilvist Monts er næsta - sleppum því, er blátt áfram - lygileg fyrir það fyrsta vegna þess hve gríðarstórt verkið er, en með tilfærðri landafræði og dálitlum menntaskóla-slumpureikningi gest mér til að það sé á stærð við Vaðlaheiði við Eyjafjörð, frá Víkurskarði og inn fyrir Vaðla, nokkru hærra reyndar en ekki eins breitt. Og séð af jörðu niðri lítur það ekki ósvipað út og hvaða tiltölulega ósvorfna fjall á Íslandi, jafnvel dálítið gróið nokkuð upp í hlíðar en hrjóstugra eftir því sem ofar dregur.

Þegar hins vegar fjallið er skoðað úr lofti má sjá að það er allt annað en venjulegt, allt annað en tilraun til að búa til "venjulegt", til að búa til raunsætt líkan af fjalli; eða nýtt fjall sem gæti verið gamalt, og greinilegt er líka að annað en ísaldarjöklar, brimrót og tímans þungi niður hafa sorfið það til. Jarðefninu hefur nefnilega verið raðað þannig niður, grjóti þannig komið fyrir og því rutt, að einskonar grófir, dalir raunar, grafa það í sundur svo að úr lofti sést fjallið mynda orð, nafnið Slættaratindur. Slættaratindur er eins og glöggir lesendur hafa getið sér til færeyskt orð, nafn hæsta tinds eyjanna. Um tengsl Kohn, eða Monicu Patek, við Færeyjar veit ég ekkert - og undarlegt nokk rekur mig ekki minni til þess að á þau hafi verið minnst í greininni. Mig er þó áreiðanlega að misminna... Að ég bara hefði greinina við höndina.

Innsetning Kohns (inn í Saxlenskt landslag) er sem sagt fjall sem myndar orðið Slættaratindur, og ku vera virðingarvottur við eyjarnar og samnefnt fjall. Tímaritið hef ég sem fyrr segir ekki hjá mér, hafði því er verr ekki rænu á að grípa það með mér af biðstofunni, og ekki er hægt að skoða það rafrænt nema að kaupa áskrift sem ég ekki tími. Því hef ég ekki allar þær ótrúlegu tölur sem fyrir koma í greininni, um gerð þessa óðurs til færeyskrar náttúru (og væntanlega ýmiss fleira...); um fjölda evra sem þurfti til að borga fyrir fjallið, um fjölda starfsmanna við framkvæmdina og um fjölda vinnustunda sem þeir unnu, um fjölda dísellítra sem fóru á þungavinnuvélar sem notaðar voru við framkvæmdirnar og bara hvað þær voru margar - þungavinnuvélarnar; um fjölda rúmmetra af jarðvegi sem fluttir voru vegna listarinnar og úr hve mörgum malar- og öðrum jarðnámum hann kom. Og hvað hefði mátt bjarga við mörgum bönkum fyrir peningana, eða bólusetja mörg börn við malaríu, eða tína upp margar jarðsprengjur. Þvíumlíkt taka blöð eins og þetta með í reikninginn.

Ég get bara sagt að tölurnar voru gígantískar, lygilegar, eins og eitthvað úr vísindaskáldsögum um landnám í geimnum og intergalaktísk verslunar- og námafélög, og þar fram eftir götunum - þið skiljið mig. Eins og framlög Bandaríkjamanna til hermála. Óskiljanlegar, margfaldlega brjálæðislegri en bara stærð verksins í sjálfri sér.

Nafn verksins - Mont - fær eins og sérstaka þýðingu, dálítið aukalegt gildi fyrir Íslendingi, þegar allur yfirgengileikinn er hafður í hug, allt brjálæðið og umfangið - og stjörnuvæðing hins alþjóðlega popplistaheims. Kohn veitir aldrei viðtöl, og þegar nást af honum myndir er hann einatt klæddur eins og verkamaður í gamalli amerískri kvikmynd, en með fylgdarlið. Sagan segir að í prívatpartýi hjá einhverri franskri kvikmyndastjörnu (eða það ímynda ég mér, einhverskonar stjörnu altént, ekki fjarlægum gasrisa þó) hafi Kohn skitið á disk og skipað enska fatahönnuðinum John Galliano að borða herlegheitin, með þeim afleiðingum að sá síðarnefndi barði skellihlæjandi Kohn til óbóta. Skemmst er frá því að segja að þessi saga er ekki úr greininni um Mont.

En þrátt fyrir allan viðbjóðinn, alla heilögu vandlætinguna, er ég heillaður. Mér er í eina rönd misboðið, í ótal aðrar sama um brjálæðið sem verkið stendur fyrir, um fjárausturinn og firringuna - ég vil sjá verkið Mont, vil sjá fjallið Slættaratind eystri.