Um betrun mannsins

Ég er breyskur maður, hef ýmsa galla, en tel mér það þó til tekna að vera meðvitaður um ófullkomleika minn og stöðugt - segjum oft - leitandi leiða til að betra mig. Þannig reyni ég að hugleiða reglulega stöðu mína í heiminum, hlutverk mitt og hvernig ég ræki það, og afstöðu mína til fólks í kringum mig og þess til mín. Ég leita ráða um það hvernig ég get bætt mig bæði hjá fólki sem stendur mér nærri, í formi persónulegra samræðna, og hjá öðrum sem standa mér fjær - fræðimönnum, heimspekingum (í víðasta skilningi þess orð, hjá öllum þeim sem ég tel að hafi brýna speki um veröldina fram að færa), skáldum og öðrum listamönnum. Betrunarviðleitni mín er einkum tvíþætt - betrun andans og efnisins (og hverfist síðarnefndi þátturinn einkum um líffræðileg, lífefnafræðileg og lífeðlisfræðileg mál sem ég mun ekki rekja hér, að svo stöddu altént). Nú upp á síðkastið hef ég gluggað í bókina Mannasiði, eftir Jón Jacobsson. Hún er vissulega nokkuð komin til ára sinna - er gefin út árið 1920 - en mér þóttu líkur á því að í henni væri engu að síður að finna ýmislegt sem héldi gildi sínu. Sígildar samskiptareglur ef svo má segja. Vissulega er margt í bókinni sem flestum kynni að þykja næsta hlægilegt í dag, og skyldi engum koma á óvart sem hefur þó ekki nema allra grófustu hugmyndir um inntak almennrar félagsfræði. Til dæmis hlýtur grein um hárhirðu að teljast fórnarlamb framgangs tíma og tækni, eða hefur nokkur maður kölnarvötn sín í dropaglösum núorðið? Hitt er þó eins víst að sá grunur minn reyndist á rökum reistur að í bókinni væri að finna gullkorn, sem ég trúi ekki að missi praktískt gildi sitt nokkurn tímann, og eiga erindi við fólk á öllum aldri og úr öllum stigum þjóðfélagsins. Svo sem þetta:

38. Hvernig skal koma fram í heimsóknum?
Menn taki fyrst af sér skóhlífar og yfirhafnir (konur einnig skóhlífar, og leggi frá sér votar regnhlífar og fari úr yfirhöfnum, þegar vont er veður), karlar gangi með hattinn í vinstri hendinni inn í móttökuherbergið, heilsi síðan fyrst húsmóðurinni og því næst húsráðanda. Eftir það er boðið er til sætis, setjist menn hispurslaust í þann sess, sem þeim er boðinn, með hattinn í hendinni, hafi þeim ekki verið boðið að leggja hann frá sér. Konur haldi að sjálfsögðu hönzkum á höndum sér, hatti með blæju á höfðinu, en lyfti blæjunni frá andlitinu. Komi nýir gestir, skal staðið upp með húsbónda og húsfreyju og ekki aftur sezt niður að af lokinni kynningu, nema manni sé aftur boðið til sætis. Verði dráttur á því, skal kveðja húsráðendur og halda af stað. Um viðræður er áður talað.

Mannasiðir e. Jón Jacobsson, bls. 41